Øleg&KaśkaAshes to ashes współpraca: Daniel Koniusz
17.4—15.5.2020
Øleg&Kaśka, poznański duet, którego twórcy sami siebie nazywają indywidualnym i pojedynczym superorganizmem, powstał latem 2018 roku, w czasie, gdy Greta Thunberg zorganizowała swój pierwszy protest pod szwedzkim parlamentem, a katastrofa ekologiczna była w głównym nurcie ignorancko określana zaledwie „kryzysem”. Wystawa Ashes to ashes to nic innego jak błagalny krzyk artystów-milenialsów z wolna zabijanych przez teraźniejszość. Walące się kolumnady antycznych budowli, skwar Ziemi, zapach palonego plastiku – wyobraźnia apokaliptyczna angażuje wszystkie zmysły, w całości zagarniając nasze myślenie.
Ashes to ashes to zbiór kolorowych obrazków, niepokojących animacji i osobliwych obiektów połączonych poczuciem niepokoju. Artyści swoje obawy przekuli w wyobrażenie sobie ucieczki przed tym, co za chwilę. A za chwilę wojna, kolejne społeczne protesty i bunty; przez ocieplenie klimatu woda sięgnie ludzkich gardeł. Ale co istotne, Øleg&Kaśka nie bawią się w artystowski aktywizm. Nie tworzą kolejnej wystawy o quasi-zaangażowanym rysie; nie umoralniają odbiorców, nie nawołują do zmiany zachowań i konwersji poglądów. Bo też nadziei nie pokładają w globalnej (czy też lepiej: planetarnej) zmianie, ale w tym, co poza niszczejącą planetą. Według nich Ziemia to w tej chwili już jedynie cmentarz idei i cywilizacyjnych, kulturowych dokonań. Symbolem zniszczenia ludzkich wartości jest instalacja The Temple (2019), na której szczycie podpalony został grecki Partenon. Wraz z Ateną, boginią mądrości i sprawiedliwej wojny, której poświęcona jest antyczna świątynia, spopielona została ludzka inteligencja oraz dotychczasowe konflikty zbrojne. Teraz nie liczy się już nic poza żarzącym się słońcem (obraz Solar Cult, 2019).
Oglądając wystawę, doświadczamy rozpadu planety, choć pokazany krajobraz nie jest do końca brutalną, przedapokaliptyczną wizją świata. Øleg&Kaśka tworzą więc zabawną, kreskówkową postać oszołomionego chłopca, którego wybałuszone oczy spoglądają w nocne niebo (obiekt Astral Prayer, 2019). Elementy astralne to dla nich symbol ślepej wiary. Jak mówią artyści: „Będąc marzycielami, nadziei szukamy w gwiazdach”. Trochę to złudne, i niepokojąco przypominające bierność głównych bohaterów filmu Marzyciele (reż. Bernardo Bertolucci, 2003), których izolacja (poprzez skomplikowane, oparte na seksie relacje) od francuskich strajków majowych 1968 roku finalnie i tak kończy się starciem z protestacyjnymi realiami. W przypadku Ashes to Ashes artyści uciekają w kosmologię. Gdy pobliska Noteć wysycha, odpowiedzi szukają w opowieściach, marzeniach, przysłowiowych gwiazdach. Są jak naiwny Mały Książę po LSD (obraz The Insane Dreamer, 2019). Podobnie jak bohater Saint-Exupéry’ego, rozwiązania własnego problemu szukają/odnajdują na innych planetach. Øleg&Kaśka uciekają więc – przede wszystkim przed dziejącym się już kataklizmem (przejawami katastrofy ekologicznej, którą jest przecież także dziesiątkująca gatunek ludzki pandemia koronawirusa). Przesłanie duetu jest istotne: aktualnie dziejące się małe apokalipsy są zbyt duże dla sztuki wizualnej.
Stanisław Lem pisał: „Nie wiemy, co począć z innymi światami. Wystarczy ten jeden, a już się nim dławimy”. I być może o tym rodzaju gaggingu (częściej niż BDSM-owym) powinniśmy rozmawiać.
Daria Grabowska